فرآورده های نسوز یا مواد دیرگداز
تعریف:
دیرگداز به موادی گفته می شود که نقطه ذوب بالایی داشته، در برابر مایعات، جامدات و گازهای خورنده مقاوم بوده و بتوانند خواص خود را ( فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی ) در دماهای بالا حفظ کنند.
تاریخچه:
احتمال می رود که فینیقیها یا چینی ها اولین افرادی بودند که محصولات رسی دیرگداز را تولید کردند. صنعت نسوز در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای صنعتی بسیار جوان است. صنعت دیرگداز همراه با ورود صنعت سیمان به کشور شروع شد و برای اولین بار در سال 1938 اولین کارخانه نسوز در تهران شروع به کار کرد.
کاربرد دیرگدازها:
از کل دیرگداز های تولید شده در دنیا:
– 75 درصد در صنایع متالورژی استفاده می شود.
که 50-60 درصد در صنایع فولاد و چدن و 15-25 درصد در صنایع تولید فلزات غیر آهنی
– 5 درصد در صنایع سیمان مصرف می شود.
– 5 درصد در صنایع سرامیکی ( چینی، کاشی، شیشه، آجر و … ) استفاده می شود.
– 15 درصد در صنایع دیگر مانند پتروشیمی، نفت و گاز، هوافضا، نظامی و … مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع دیرگداز:
1- سرامیکی
2- فلزی
دیرگدازهای سرامیکی استفاده گسترده تری داشته و از دیرگدازهای فلزی کمتر استفاده می شود و دلیل این امر عبارت است از:
– دیرگداز های فلزی صرفه اقتصادی نداشته و گران تر هستند.
– مقاومت به خوردگی و اکسیداسیون کمتری دارند.
– از نظر چگالی معمولا فلزات سنگین تر از سرامیک ها بوده و دارای وزن زیادی هستند.
– فلزات رسانایی و هدایت حرارتی بالاتری دارند.
تقسیم بندی دیرگداز های سرامیکی: دیرگدازهای سرامیکی بر اساس معیارهای مختلف تقسیم بندی می شوند:
بر اساس ترکیب شیمیایی:
– اکسیدی : ترکیب فلز یا شبه فلز با اکسیژن
– غیر اکسیدی : کاربید ها- بورید ها – نیترید ها- سیلیسید ها
بر اساس دیرگدازی:
نقطه ذوب 1580-1780 درجه سانتی گراد
نقطه ذوب 1780-2000 درجه سانتی گراد
نقطه ذوب بیشتر از 2000 درجه سانتی گراد
بر اساس خاصیت شیمیایی:
– اسیدی: در برابر مذاب و ترکیبات اسیدی مقاوم اند. مثال: ZrO2- SiO2
– قلیایی: در برابر مذاب و ترکیبات بازی مقاوم اند. مثال: MgO- CaO
– خنثی: هم در برابر مذاب و ترکیبات اسیدی و هم بازی مقاوم هستند. مثال: Al2O3 – SiC
بر اساس ظاهر:
– شکل دار ( انواع آجر ها)
– بی شکل ( پودری)
دیرگداز های بی شکل: مخلوط شامل مواد دیرگداز دانه بندی شده و یک یا چند چسب است که برای استفاده مستقیم بعد از خرید و یا بعد از افزودن یک یا چند مایع مناسب، برای ساخت پوشش های یکپارچه، تعمیرات و ساخت قطعات بزرگ و شکل های نا منظم به کار می روند.
مزایای این نسوز ها:
– زمان تولید و تحویل کوتاه
– صرفه جویی در سوخت و انرژی و پایین بودن هزینه تولید
– قابلیت نصب سریع و آسان
– قابلیت تعمیرات موضعی و سریع
معایب:
– امکان اشتباه و بروز خسارت در اثر نصب و عملیات پخت نا مناسب
– عدم امکان تشخیص عیوب و اشکالات پیش از مصرف
انواع نسوز های بی شکل بر اساس روش نصب:
– ریختنی
– لرزشی
– تزریقی
– پاششی
– کوبیدنی